Program „Czyste Powietrze” to jedno z najważniejszych narzędzi w walce o poprawę jakości powietrza w Polsce. Od lat wspiera właścicieli domów jednorodzinnych w wymianie nieefektywnych źródeł ciepła oraz termomodernizacji budynków. Od 31 marca 2025 roku program wchodzi w nową fazę, wprowadzając szereg istotnych zmian, które mają na celu jeszcze skuteczniejsze wsparcie dla osób najbardziej potrzebujących oraz uszczelnienie systemu dofinansowań.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Jakie zmiany wprowadza nowa odsłona programu Czyste Powietrze.
- Kto może skorzystać z dofinansowania i jakie są nowe progi dochodowe.
- Jak działa system operatorów i jaką rolę będą pełnić gminy.
- Jakie nowe zasady dotyczą prefinansowania inwestycji.
Dlaczego potrzebujemy programu Czyste Powietrze?
Polska od lat zmaga się z problemem zanieczyszczenia powietrza, które w sezonie grzewczym osiąga alarmujące poziomy. Zjawisko to, potocznie zwane „smogiem”, ma poważne konsekwencje zdrowotne — sprzyja rozwojowi chorób układu oddechowego, krążenia, a nawet nowotworów. Głównym źródłem tego zanieczyszczenia jest tzw. niska emisja pochodząca z przestarzałych pieców i kotłów w domach jednorodzinnych oraz niewystarczająca izolacja termiczna budynków.
Dodatkowo, rosnące ceny energii stawiają wiele gospodarstw domowych w trudnej sytuacji finansowej, prowadząc do zjawiska ubóstwa energetycznego. Kompleksowa termomodernizacja budynków oraz wymiana nieefektywnych źródeł ciepła na nowoczesne i ekologiczne rozwiązania pozwalają nie tylko ograniczyć emisję zanieczyszczeń, ale także znacząco zmniejszyć koszty ogrzewania.
Co przynosi nam nowa odsłona programu Czyste Powietrze?
Główne cele reformy programu
Reforma programu Czyste Powietrze koncentruje się na trzech priorytetach. Po pierwsze, zapewniono wsparcie dla osób zagrożonych ubóstwem energetycznym. Kolejnym krokiem było wprowadzenie obowiązkowego standardu energetycznego budynków, aby ograniczyć tzw. rachunki grozy. Zadbano także o racjonalizację wydatków, co miało zapobiec nadużyciom.
Zreformowany program koncentruje się na:
- Ukierunkowaniu pomocy na osoby szczególnie narażone na ubóstwo energetyczne.
- Uszczelnieniu zasad dofinansowań, by środki trafiały tam, gdzie są najbardziej potrzebne.
- Wzmocnieniu roli gmin w programie przez powierzenie im funkcji operatorów.
Budżet i finansowanie
Nowa odsłona programu Czyste Powietrze została zasilona kwotą 10 miliardów złotych pochodzących z Funduszu Modernizacyjnego. Są to bezzwrotne dotacje, które mają zapewnić realną pomoc właścicielom domów jednorodzinnych w przejściu na bardziej ekologiczne rozwiązania grzewcze oraz poprawę efektywności energetycznej budynków.
Program czyste powietrze – kluczowe zmiany
Obowiązkowa termomodernizacja i standard energetyczny
Jedną z najważniejszych nowości w programie jest wprowadzenie obowiązkowego potwierdzenia standardu energetycznego budynku – zarówno przed przeprowadzeniem inwestycji, jak i po jej zakończeniu. Ma to zapewnić, że środki publiczne będą wydawane efektywnie, a inwestycje przyniosą realne korzyści w zakresie zmniejszenia zapotrzebowania na energię.
Potwierdzenie standardu energetycznego odbywać się będzie poprzez:
- Audyt energetyczny przed realizacją przedsięwzięcia – określający stan energetyczny budynku i zakres niezbędnych prac.
- Świadectwo charakterystyki energetycznej po zakończeniu inwestycji – potwierdzające zmniejszenie zapotrzebowania na energię do ogrzewania.
Co istotne, na audyt i świadectwo można uzyskać dodatkową dotację w wysokości do 1600 zł.
System operatorów
Reforma wprowadza ogólnopolski system operatorów, których zadaniem będzie kompleksowe wsparcie beneficjentów na każdym etapie realizacji projektu – od złożenia wniosku, przez realizację inwestycji, aż po jej rozliczenie.
W pierwszym etapie funkcję operatorów pełnić będą gminy oraz Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW), a w kolejnych fazach programu dołączą również inne podmioty.
Korzystanie z usług operatora będzie obowiązkowe dla osób ubiegających się o najwyższy poziom dofinansowania oraz dla wszystkich wnioskujących o prefinansowanie (zaliczkę). Dla beneficjentów poziomu podwyższonego będzie to opcja do wyboru.
Nowe zasady prefinansowania
W zreformowanym programie wprowadzono również nowe zasady prefinansowania, czyli zaliczkowania inwestycji. Zaliczka w wysokości do 35% wartości dofinansowania będzie możliwa wyłącznie poprzez operatora i tylko w najwyższym oraz podwyższonym poziomie dofinansowania.
Warunkiem uzyskania zaliczki jest przedłożenie wraz z wnioskiem o dofinansowanie maksymalnie trzech umów z wykonawcami. WFOŚiGW będzie wypłacał zaliczkę bezpośrednio na konto wykonawcy na podstawie dyspozycji beneficjenta, faktury zaliczkowej oraz potwierdzenia od operatora.
Lista Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM)
Program wprowadza również obowiązkowe korzystanie z Listy Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM) przy wyborze niektórych urządzeń grzewczych.
Dotyczy to przede wszystkim:
- Pomp ciepła,
- kotłów zgazowujących drewno,
- kotłów na pellet.
Lista ta zawiera urządzenia spełniające najwyższe standardy techniczne i efektywnościowe (ecodesign), co ma gwarantować jakość realizowanych inwestycji.
Zastanawiasz się czym jest Ecodesign oraz kotły 5 klasy? W tym artykule wszystko wytłumaczyliśmy.
Kto może skorzystać z programu?
Program Czyste Powietrze skierowany jest do osób fizycznych, które są właścicielami lub współwłaścicielami domu jednorodzinnego, lub wydzielonego w nim lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą. Minimalny okres własności musi wynosić 3 lata przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, z wyjątkiem sytuacji spadkowych. Beneficjentem można być tylko raz — jedno dofinansowanie na jeden budynek.
Trzy poziomy dofinansowania
W nowej odsłonie programu podniesiono progi dochodowe kwalifikujące do poszczególnych poziomów wsparcia:
- Poziom najwyższy – do 100% kosztów kwalifikowanych netto:
- Dla gospodarstw wieloosobowych: średni miesięczny dochód do 1300 zł na osobę.
- Dla gospodarstw jednoosobowych: dochód do 1800 zł miesięcznie.
- Dla osób pobierających zasiłek stały, okresowy, rodzinny lub specjalny zasiłek opiekuńczy.
- Roczny przychód z działalności gospodarczej: maksymalnie dwunastokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- Warunek dodatkowy: budynek lub lokal musi mieć zapotrzebowanie na energię użytkową do ogrzewania powyżej 140 kWh/m² rocznie.
- Poziom podwyższony – do 70% kosztów kwalifikowanych netto:
- Dla gospodarstw wieloosobowych: miesięczny dochód do 2250 zł na osobę.
- Dla gospodarstw jednoosobowych: dochód do 3150 zł miesięcznie.
- Roczny przychód z działalności gospodarczej: maksymalnie czterdziestokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- Poziom podstawowy – do 40% kosztów kwalifikowanych netto:
- Dla osób, których roczny dochód nie przekracza 135 000 zł.
Jak aplikować o dofinansowanie?
Proces aplikowania o dofinansowanie w ramach programu Czyste Powietrze będzie wyglądał następująco:
- Kontakt z operatorem (obowiązkowy dla najwyższego poziomu dofinansowania i w przypadku prefinansowania) – operator pomoże ocenić możliwości uzyskania dofinansowania oraz przeprowadzi przez cały proces.
- Przeprowadzenie audytu energetycznego – wykwalifikowany audytor określi stan energetyczny budynku i zakres niezbędnych prac.
- Złożenie wniosku o dofinansowanie – z pomocą operatora lub samodzielnie.
- Podpisanie umowy dotacji – po pozytywnej weryfikacji wniosku.
- Realizacja inwestycji – zgodnie z zakresem określonym w audycie i umowie.
- Potwierdzenie standardu energetycznego – poprzez uzyskanie świadectwa charakterystyki energetycznej.
- Rozliczenie dotacji – wypłata środków może nastąpić jednorazowo lub w maksymalnie trzech częściach.
Mieszkasz w Poznaniu i ogrzewasz dom lub firmę starym piecem na węgiel, lub drewno? Poznaj Program Kawka Bis
Korzyści dla społeczeństwa i środowiska
Zreformowany program Czyste Powietrze przyniesie szereg korzyści zarówno dla indywidualnych beneficjentów, jak i dla całego społeczeństwa:
- Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń – wymiana starych pieców i kotłów na nowoczesne, ekologiczne źródła ciepła przyczyni się do poprawy jakości powietrza.
- Obniżenie kosztów ogrzewania – dzięki termomodernizacji i poprawie efektywności energetycznej budynków mieszkańcy odczują znaczące oszczędności na rachunkach za energię.
- Redukcja ubóstwa energetycznego – dzięki ukierunkowaniu wsparcia na osoby najbardziej potrzebujące.
- Poprawa komfortu życia – lepiej izolowane i ogrzewane domy to wyższy komfort życia dla mieszkańców.
Czyste Powietrze – krótkie podsumowanie
Nowa odsłona programu Czyste Powietrze to krok milowy w walce o poprawę jakości powietrza w Polsce i przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu. Dzięki reformie program stał się bardziej ukierunkowany na pomoc tym, którzy najbardziej jej potrzebują, a jednocześnie wprowadzono mechanizmy zapewniające efektywne wykorzystanie środków publicznych. Nabór wniosków w nowej odsłonie programu rozpocznie się 31 marca 2025 roku. Zachęcamy wszystkich właścicieli domów jednorodzinnych do zapoznania się z warunkami programu i skorzystania z możliwości uzyskania dofinansowania na termomodernizację i wymianę źródeł ciepła.
